Kerk H. Gertrudis (Wijlre)

Bron: www.kerkgebouwen-in-limburg.nl Van oorsprong behoorde Wijlre tot de parochie Gulpen. Er stond in de dertiende eeuw wel al een hulpkerk in Wijlre, maar voor de belangrijkste sacramenten moesten de inwoners alsnog naar Gulpen.

In 1262 werd het dorp Wijlre een zelfstandige parochie. De vermoedelijk toen gebouwde kerk was naar alle waarschijnlijkheid een kleine Romaanse kerk met voor de kerk een kerkplein dat Vrijthof werd genoemd. Deze Vrijthof was de asielplaats van de heerlijkheid Wijlre. In deze kerk lagen de heren van Wijlre en Cartils begraven. Deze kerk stond op dezelfde plek waar de huidige kerk nog steeds ligt, op een kerkberg midden in het dorp. Aan de oostkant ligt de kerk op straathoogte, aan de westkant ligt ze een paar meters boven straatniveau.

De kerk kende vele mensen die er inkomsten aan onttrokken en daarmee ook verplicht waren tot onderhoud. Helaas kwam er van deze investering weinig terecht. In archiefstukken zijn dan ook berichten terug te vinden dat in 1740 het schip van de kerk dreigde in te storten en in 1764 werd de gehele kerk als bouwvallig omschreven. In 1769 werd er enig lapwerk uitgevoerd, maar van grondig herstel was geen sprake. Rond 1820 is de situatie zo gevaarlijk dat er geen diensten meer gehouden werden in de kerk en men week uit naar de kerk te Wittem.

Aan het begin van de negentiende eeuw werd besloten tot afbraak en nieuwbouw. In 1835 werd gestart met de bouw van een nieuwe kerk. In 1837 werd nog een toren toegevoegd. Het ontwerp was van Alois Klausener uit Aken. Het werd een neo-klassieke kruiskerk, een zogenaamde waterstaatskerk. In 1896 werd de kerk nog eens uitgebreid naar een ontwerp van P. Cuypers. Maar als snel bleek de kerk te klein te zijn. In 1924 werd de kerk naar een ontwerp van J. van Groenedael uitgebreid. Aan de oostelijke kant werd met Nivelsteiner zandsteen een transept, een koor en een toren toegevoegd.

De kerk werd van 1994 tot 1996 grondig gerestaureerd onder begeleiding van architect J.H.F. Peutz. Daarbij zijn oonder andere nieuwe ramen van Jan Dibbets geplaatst. Door deze restauratie is de kerk bijzonder licht van binnen, veroorzaakt door het witte tongewelf, de witte muren en de lichte ramen van Dibbets. Bijzonder is het beeld in de Mariakapel. Het stelt Maria met Jezus op haar arm, staande op een maansikkel voor. Het is een eikenhouten beeld uit de school van de Meester van Elsloo. De mantel is van gepolychromeerd lood.

Nadere bronnen en literatuur: