Parochiearchieven
Onderzoek in archieven van de parochie kan zowel voor de genealoog als de (amateur)historicus bijzondere gegevens opleveren.
Een archief van een parochie bestaat meestal uit twee onderdelen. Het archief van de pastoor en het archief van het kerkbestuur.
- Archief van de pastoor
De pastoor is binnen de parochie degene die is belast met de feitelijk zielzorg. Hij doopt kinderen, huwt man en vrouw en begraaft de overledenen.
De administratie van deze sacramenten houdt hij bij in de zogenaamde DTB-registers, de doop, trouw en begraafregisters, die dus vrijwel altijd in zijn archief zijn terug te vinden. Naast deze sacramenten verzorgt de pastoor ook de H.communie en het H. Vormsel. Ook hiervan worden in de regel registers bijgehouden.
Naast deze administratie houden de meeste pastoors ook een zogenaamde parochiekroniek bij. Hierin noteren zij welke voorvallen van enig belang er zich binnen de parochie voordoen. Uiteraard doet de ene pastoor dat zeer nauwgezet, terwijl de andere pastoor het niet zo nauw neemt met deze taak.
De pastoor was ook degene die belast was met het uitvoeren van de administratie voor de (devotionele) broederschappen. In deze administratie zijn de ledenlijsten van de broederschappen te vinden.
- Archief van het kerkbestuur
Het kerkbestuur is belast met het wereldlijke bestuur van een parochie, het onderhoud van alle bezittingen, de financiën en het personeelsbeleid. De wijze waarop een parochie wordt bestuurd en welke zaken er ter behandeling komen, is voornamelijk af te leiden uit de notulen van de vergaderingen. Deze vormen de ruggengraat van dit deel van het archief.
Daarnaast zitten er in dit deel van het archief van de parochie ondermeer de volgende stukken:
- Jaarrekeningen en begrotingen.
- Kasboeken en grootboeken.
- Stukken met betrekking tot het onderhoud en restauratie van onder andere het kerkgebouw, pastorie en kerkhof.
- Samenstelling van het kerkbestuur.
- Stukken betreffende stichtingen van jaardiensten en getijden.
- Stukken betreffende primair onderwijs.
- Stukken betreffende de armenzorg.
Jaardiensten en getijden
Vooral deze laatste categorie kan bijzondere informatie leveren over het (alledaagse) leven in een parochie. Niet alleen zitten er stukken bij waarbij duidelijk wordt welke getijden of jaardiensten er zijn, maar ook voor wie, hoe vaak en dergelijke. Het was/is in de katholieke kerk gebruikelijk, dat iemand voor zijn dood een bepaald bedrag aan de kerk schenkt voor het jaarlijks lezen van H. Missen op zijn/haar sterfdag, de zgn. Jaardiensten. De getijden zijn de vijf gebedsdiensten die per dag in de katholieke kerken werden gezongen: Metten, Lauden, Middagdienst, Vespers en Completen. Tegenwoordig worden ze alleen nog maar in de abdijen ten gehore gebracht. De bijbehorende stukken die het financiële fundament leveren voor deze getijden zijn ook vaak aanwezig. Dat zijn dan vooral notariële akten, hypotheekakten en testamenten waarin er (soms grote sommen) geld aan de parochie wordt nagelaten om jaardiensten, begrafenissen en dergelijke van te betalen.
Primair onderwijs
Het waren vooral de parochies die in de 19e en 20e eeuw het Rooms Katholieke lager onderwijs verzorgden. Hiertoe ontvingen zij wel gemeentelijke subsidie, maar het bestuur van het onderwijs inclusief het onderhoud van gebouwen, bepalen van de leerstof én het personeelsbeleid lag in handen van het kerkbestuur.
- Gedeponeerde archieven
Naast de eerder genoemde archieven van pastoor en kerkbestuur komt men in de meeste parochiearchieven nog archieven tegen van andere (kleine) instellingen. Meestal is dat archief terechtgekomen tussen de parochiebescheiden, omdat één van de bestuursleden of de pastoor de administratie hiervoor verzorgde. Het kan ook zijn dat de pastoor of het kerkbestuur een belangrijke rol had vervuld in de oprichting of de uitvoering van die instelling.
Als voorbeelden van gedeponeerde archieven kunnen worden genoemd:
- Het Groene Kruis, lokale afdeling.
- De lokale jonkheid.
- Congregatie.
- Een privaat studiefonds.
- Comités ter voorbereiding van een jubileum of processie.
Nadere bronnen en literatuur: